Met klimaatslim bosbeheer zoeken we naar risicospreiding. En om nieuwe boomsoorten in het bos te krijgen, planten we binnen het LIFE-project veel jonge (klimaatslimme) bomen. Maar er is nóg een manier om het bos te verjongen… zaaien. In Duitsland wordt het ook al veel langer en veel vaker toegepast en om in de praktijk te onderzoeken of deze optie ook goed aanslaat in de Nederlandse bossen, heeft projectpartner Bosgroep Noord-Oost Nederland eind maart 2025 gezaaid in Ubbinkbos en het Climate Forest voorbeeldbos Boschoord.

Martijn Jansen is als expertmedewerker van Bosgroep Noord-Oost Nederland verbonden aan LIFE Climate Forest. Hij licht de verschillende keuzes en maatregelen toe…

Abies grandiszaad

Douglaszaad

“Op de verschillende percelen zaaien we soorten die we daar met behulp van natuurlijke verjonging niet of nauwelijks verwachten. Afhankelijk van de lichtinval experimenteren we met beuk, wintereik, zomereik, zilverspar, reuzenzilverspar, douglas en reuzenlevensboom. In totaal is er op 4 percelen, op 2 verschillende landgoederen, gezaaid. In totaal gaat het over een totale oppervlakte van bijna 3,5 hectare.”

“De keuze voor deze soorten is gemaakt op basis van de doelstellingen van de eigenaren, zoals meer menging, meer loof en een klimaatrobuust bos én om ook voor een deel invulling te geven aan de houtproductiefunctie van het bos. Bij het uitwerken van de plannen waren we eigenlijk van plan nog meer soorten te zaaien zoals boomhazelaar, elsbes en haagbeuk. Helaas was daarvan – op dit moment – geen zaad verkrijgbaar voor de proef.”

“Een belangrijk deel van klimaatslim bosbeheer is het spreiden van risico’s door de menging in bossen te versterken en de structuur te verhogen. Tot op heden realiseren we die doelen door het stimuleren van natuurlijke verjonging en bij ontbreken van de gewenste boomsoorten realiseren we dit door aanplant. De prijzen van plantsoen en arbeid zien we de laatste jaren sterk stijgen. Vandaar dat we met een brede blik kijken en zoeken naar alternatieven. In Duitsland hebben ze de laatste decennia al veel ervaring opgedaan met zaaien bij de omvorming van naaldhout naar loofhout en herbebossing van de grootschalige calamiteitenkap na de extreem droge jaren 2018, 2019 en 2020.”

“Na vele positieve verhalen in de literatuur en tijdens veldbezoeken hebben we samen met de eigenaren bsloten om ook in onze regio te experimenteren. In Duitsland zijn praktijkwaarnemingen dat op verschillende locaties, waar gelijktijdig gezaaid en geplant is, al na 3 jaar het gezaaide een veel groter wortelgestel heeft dan de geplante boom. De ontwikkeling in onze zaaiproeven volgen we op de voet en we hopen dat de gezaaide bomen uiteindelijk klimaatrobuuster zijn dan de geplante. ”

Forstraupe Moritz Fr75

“Waarom we ervoor hebben gekozen om naast het herplanten van nieuwe bomen ook een proef uit te voeren met zaaien van nieuw bos onder scherm van oudere bomen? De zaaiproef is gedaan om onder Nederlandse omstandigheden ervaring op te doen met deze manier van bos verjongen. Afhankelijk van de opkomst van het gezaaide zou dit een goed alternatief of aanvullend kunnen zijn op het traditionele planten. Afhankelijk van de opkomst van het zaad en hoeveel planten er uiteindelijk tot wasdom kunnen komen, lijkt het ook financieel te concurreren met planten. Daarnaast is ‘insporing’ niet aan de orde. De machine weegt nog geen 1500 kilo en staat op rupsen. De bodemdruk met deze machine is dus minimaal.”

“We hebben gezaaid bij twee betrokken boseigenaren: Stichting Landgoed Ubbinkbos en (de demosite Boschoord van) Stichting Maatschappij van Weldadigheid. De Maatschappij van Weldadigheid is al enthousiast betrokken bij meerdere acties van Climate Forest.”

“Wat boomsoorten betreft heeft de eigenaar van Stichting Landgoed Ubbinkbos meegedacht. Vanuit de Bosgroepen hadden wij Abies alba aanbevolen, maar zelf wilde de eigenaar liever grandis. Uiteindelijk hebben we zaden gezaaid van de beuk, wintereik, zomereik, zilverspar, reuzenzilverspar, douglas en reuzenlevensboom.”

“Binnen LIFE Climate monitoren we nog tot 2027. Maar omdat we als Bosgroep ook actief zijn bij het reguliere beheer van de twee betrokken eigenaren, kunnen we de resultaten van de zaaiproeven hopelijk nog lange tijd volgen. Voor LIFE Climate komt er ook nog een eindsymposium en dat zou een mooi moment kunnen zijn om onze ervaringen te delen met betrekking tot het zaaien.”

Benieuwd naar andere locaties en de maatregelen die daar zijn genomen in het kader van LIFE Climate Forest?